Hiilijalanjälkilaskuri
Illǩiõjjlaʹsǩǩeem-mašina
Laʹsǩǩeem-mašina täävtõssân lij ärvvtõõllâd digitaalʼlaž kääzzkõõzzi vaaiktõõzzid šâddpõrttgaasspiâsttji uuʹccummša. Tõn veäkka vuäitak ärvvtõõllâd jiijjad kääzzkõʹsse jååʹttmad maaʹtǩi äimmõspiâsttjid. Laʹsǩǩeem-mašina lij jurddum Lappi vuuʹd auttmaaʹtǩi piâsttji ärvvtõõllmõʹšše, vuäitak äuʹǩǩeed tõn še Lappi vuuʹd jeeʹres maaʹtǩi äimmõspiâsttji laʹsǩǩummša.
Laʹsǩǩeem-mašinast aaibšet, što äʹššneeʹǩǩ da äʹšštobddi jåʹtte jiijjâs vuejjamneävvain õhttu. Vuejjamneävvai šâddpõrttgaasspiâstǩeärddõs lij Jååttlõk- da saaǥǥtemkonttâr puuʹtʼtem aunstõõzz meâldlaž kõskkmeärrsaž Lappi vuuʹd vuejjamneävvai piâst ǩilomettar vuejjam mätkka. Laʹsǩǩummšest Šâddpõrttgaasspiâsttjid iʹlmmtet illdioksiidekvivalenttân.
Laʹsǩǩeem-mašina ââʹnnemvuäppõs:
- Vaalâž kääzzkõsvuõinnlõõttmõõžž luândd.
- Poorât õʹhttečõõʹlmi kääzzkõsvuõinnlõõttmõʹšše õõudâsmååusat jååʹttmad mäʹtǩǩ. Poorât teâtt še tâʹl, ǥu vuõinnlõõttmõš lij leämmaž ougglõsõhttvuõđin. Nääiʹt poortet tõn määʹtǩ, koon jååttmõõžž leät vieʹlttum. Jõs leäk soti-sueʹrj ämmat-tuâjjlaž, vuäitak poorted nuʹt jiijjad ǥu äʹššneeʹǩǩ määʹtǩ. Jeeʹres määinast ämmat-tuâjjla määʹtǩ vueiʹtet kueʹđđed tiuddeeǩani.
- Vaalâž, lij-a vuõinnlõõttmõš taaujâs – ouddmiârkkân määŋgain vuõinnlõttmõõžžin nårrjam kääzzkõsobbvuõtt, mâʹte vuäʹniǩterapia leʹbe säursmâttmõš. Tääuʹjab šõddi vuõinnlõõttmõõžži beäʹlnn poorât ärvvtõllum vuõinnlõõttmõõžži obbmieʹrr.
- Tieʹdd Laʹšǩǩed-teäddõõǥǥ.
Illǩiõjjlaʹsǩǩeem-mašina
Tuu puäđõs
Ââʹneeʹl digitaalʼlaž ougglõskääzzkõõzzid ǩilograam illdioksiid, mii vaʹsttad kõskkmeäʹrin
Jõs leäk älšmam tieʹtted jäänab vuejjamneävvad piâsttjin, tobdstõõđ tõn jieʹllemǩeʹrddpiâsttjid addrõõzzâst www.ilmastopaneeli.fi/autokalkulaattori
Digitaalʼlaž kääzzkõõzzi âânnmõš šeäštt äimmõõzz, tieʹǧǧ da ääiʹj. Õinn mäŋggsab soti-sueʹrj kääzzkõõzz vueiʹtet viikkâd čõõđ digitaalʼlaž ougglõskääzzkõssân, täʹl nuʹt äimmõspiâsttji ǥu kääzzkõõzz tällõõzzlaž kool õccne. Pukid kääzzkõõzzid jeät vueiʹt viikkâd čõõđ ougglõsõhttvuõđin, da nääiʹt äʹššnekka taarblaž kääzzkõʹsse âlgg mõõnnâd piâsttjin da koolain huõlǩâni.
IIlǩiõjj uuʹccummuš meälǥad äimmõsmuttâz ouddnummuž veeʹzz maaiʹlm, leša Lappi beäʹlnn äimmõsmuttâz vuâsttlâsttmõš lij lââʹssen kulttuurtuâjj. Lappi beäʹlnn äimmõsmuuttâs ij leäkku tåʹlǩ jieʹllempirrõskõõččmõš ǥu sääʹmkulttuur ǩiõččâmvueʹjjest tõt lij še kulttuursuõjjlemkõõččmõš. Digitalisaatio di teâtt- da saaǥǥtemteknologia veäkka puuʹtʼtum kääzzkõõzz liâ mieʹldd täʹǩǩeeʹmen sääʹmkulttuur seillmõõžž.
Lappiniiʹǩǩi aarǥâst digitaalʼlaž kääzzkõõzzi âânnmõš kuâsttai jeäʹrben mäʹtǩǩ-koolai da -ääiʹj šeäšttmõššân. Puäʹlddemaunnsi âânnmõõžž šeäšttmõõžž tåbddje äʹššniiʹǩǩi aarǥâst konkreettlânji, da šiõšttum ääiʹj vuäitt ââʹnned jååttmõõžž sâjja ouddmiârkkân staarjõõzzid. Tuâjjpeeiʹv poodd tuejjuum maaʹtǩi šeäšttmõš veekk še uuʹccbid puåđmõõntõõzzid leʹbe õudd päʹlǩǩvuäǯǯai šeäʹštted lueʹmm- leʹbe tuâjjääiʹj vuäʹneempeeiʹv, koon muđoi õõlǥteʹčeš kuuʹǩǩab määʹtǩ tuejjummša.